Độc đáo nghi lễ và trò chơi kéo co bằng tre ở Hữu Chấp

Làm lễ hạ cây dây.

Theo thông lệ, cứ mồng 4 tháng Giêng hàng năm, nhân dân làng Hữu Chấp lại tưng bừng mở hội, tưởng nhớ công đức của 5 vị Thành Hoàng làng có công trong cuộc kháng chiến chống giặc Lương xâm lược vào thế kỷ VI. Cùng với nghi lễ tế thần được tiến hành nghiêm trang thể hiện sự biết ơn của nhân dân với tiền nhân, lễ hội làng Hữu Chấp còn có nghi lễ kéo co rất độc đáo. Khác với trò kéo co ở những địa phương khác, người dân Hữu Chấp sử dụng thân cây tre làm dây kéo.

Các bô lão trong làng dùng trống, chiêng thúc giục hai đội chơi.

Ông Nguyễn Văn Tín, Trưởng Ban Công tác Mặt trận khu phố Hữu Chấp cho biết: Việc lựa chọn tre làm dây kéo được người dân tiến hành hết sức cẩn trọng và tỉ mỉ từ trước Tết Nguyên Đán khoảng 20 ngày. Chúng tôi cử người đi khắp nơi chọn 2 cây tre phải thật thẳng, không quá già cũng không quá non, ngọn nở, lá bông, thân cây không bị kiến đục. Sau đó dóc mấu, cành gọn gàng rồi dùng mảnh sành cạo sạch tinh tre để lộ phần cật trắng. Hai đầu của hai cây tre được cắt vuông vắn không được dập gãy, tổng số đốt của 2 cây tre phải là số lẻ.

Thử thách sức mạnh trước khi bước vào kéo co.

Ngoài ra, còn có hai đòn tay ngang biểu trưng cho hai hướng Đông và Tây, làm điểm tỳ lực cho người chơi bám vào để kéo. Giữa điểm giao kết 2 gốc tre, có ba hình tròn xoắn chôn ốc tết bằng lạt, kích thước to nhỏ khác nhau, người dân địa phương gọi đó là hình con nhện. Khi làm xong, dây kéo tre được treo lên phía trước cửa nhà tiền tế của đình làng để báo cáo với Thành hoàng việc chuẩn bị cuộc thi đã hoàn tất.

Hai đội sẵn sàng chờ lệnh.

Đội hình kéo co là những thanh niên khỏe mạnh trong làng, chia làm hai bên Đông và Tây, mỗi bên 35 người nam tuổi từ 30-37, không đau ốm, bệnh tật và gia đình không có tang bụi. Cùng với ban nhạc là các bô lão đánh chiêng trống, 4 ông Hóa cầm cờ lệnh và 4 ông Vè làm nhiệm vụ cầm trịch. Trò chơi diễn ra sôi động, đông vui, náo nhiệt. Hai đội kéo 3 keo, người dân đứng xung quanh hò reo, cổ vũ chờ đến keo thứ ba thì ùa vào kéo cho đội bên Đông giành phần thắng với niềm tin bên Đông thắng thì Thánh sẽ phù hộ cho mùa màng bội thu.

Như nhiều lễ hội ở Bắc Ninh, lễ hội làng Hữu Chấp là hình thức sinh hoạt văn hóa cộng đồng gắn liền với đời sống tinh thần của người dân làm nông nghiệp với những nghi lễ, tin ngưỡng nông nghiệp. Lễ hội được tổ chức hàng năm không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với tiền nhân mà còn là hoạt động quan trọng mang tính cố kết cộng đồng, tôn vinh sức mạnh đoàn kết trong lao động sản xuất, chinh phục thiên nhiên, chống giặc ngoại xâm qua suốt chiều dài lịch sử dân tộc. Năm 2015, Nghi lễ và trò chơi kéo co ở Việt Nam, trong đó có làng Hữu Chấp được UNESCO vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể đa quốc gia.