Những vấn đề đặt ra trong hoạt động báo chí hiện nay

Tác nghiệp của phóng viên.       Ảnh: Đức Quý

Báo chí hiện đại đang phát triển theo hướng hội tụ đa phương tiện, một cơ quan báo chí có thể tạo ra nhiều loại hình báo chí. Sự bó hẹp về loại hình trong một cơ quan báo chí như trước đây đang bị phá vỡ. Một cơ quan báo chí hiện nay đang tiếp cận hội tụ đa loại hình, đa phương tiện (tức là đảm nhiệm cả báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử). Điều này thúc đẩy sự cạnh tranh thông tin ngày càng gay gắt giữa các cơ quan báo chí. Chính sự cạnh tranh này làm nảy sinh những vấn đề tiêu cực ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của báo chí nói chung và đạo đức người làm báo nói riêng. Hàng loạt những vụ việc đưa tin giật gân, câu khách, thiếu chính xác, lột tả tỉ mỉ những vụ việc bạo lực, cướp, hiếp, chém giết… làm ảnh hưởng thuần phong mĩ tục, truyền thống văn hóa dân tộc, dẫn đến xa rời tôn chỉ mục đích tờ báo, vi phạm Luật Báo chí. Đặc biệt thông tin “hội đồng” đó là sự cấu kết của một nhóm phóng viên các tờ báo với nhau nhằm mục đích trục lợi, có những nhà báo vì lợi ích riêng đã vi phạm pháp luật phải xử lý. Làm thế nào để giải quyết tận gốc cốt lõi vấn đề này? Trách nhiệm trước tiên là vai trò của người đứng đầu các cơ quan báo chí, cần phải tăng cường làm tốt công tác quản lý đội ngũ phóng viên, tiếp đến là nghĩa vụ, trách nhiệm công dân, đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.

Báo chí đang đứng trước những thời cơ thuận lợi và những thách thức của cách mạng công nghiệp 4.0. Cách mạng công nhiệp 4.0 tạo điều kiện cho công nghệ phát triển, nhất là công nghệ truyền thông, xu hướng số hóa phát triển nhanh đã tác động đến quá trình làm báo, từ khâu thu thập thông tin, đến khâu biên tập, kiểm duyệt, xuất bản, giúp nâng cao hiệu quả, chất lượng lao động nhà báo. Song những thách thức đối với hoạt động báo chí trong cách mạng công nghiệp 4.0 là không nhỏ. Đó là cách tiếp cận thông tin của công chúng có sự thay đổi lớn. Số người dùng internet để tiếp cận thông tin ngày càng nhiều, làm giảm khá lớn lượng độc giả với báo chí truyền thống, đặc biệt là báo in và báo nói (phát thanh). Nhiều người cho rằng thời hoàng kim của báo in đã đi qua. Trong bối cảnh cạnh tranh quyết liệt với các loại hình khác, để ổn định và phát triển báo in phải tiếp tục tận dụng lợi thế trong phân tích, bình luận, lý giải, bóc tách bản chất thông tin đa chiều của vấn đề, từ đó giúp bạn đọc nhận biết bản chất cốt lõi, khách quan, toàn cảnh của thông tin để có nhận thức sâu hơn, đúng đắn hơn về sự việc xảy ra. Đồng thời tận dụng tối đa thế mạnh của báo chí dữ liệu, sử dụng hiệu quả tranh, ảnh, biểu đồ, đồ họa làm phong phú thêm thông tin, sẽ đem lại hiệu quả tốt của thông tin, đáp ứng nhu cầu của công chúng. Để làm được vấn đề này người làm báo in, nhất là phóng viên phải có kỹ năng tác nghiệp cao, tư duy logic, tư duy phản biện, tư duy phân tích chuyên sâu trên nền tảng kiến thức, hiểu biết xã hội toàn diện, sâu sắc.

Một vấn đề nữa đặt ra cho báo chí hiện nay là giải quyết mối quan hệ giữa báo chí chính thống và mạng xã hội. Đây là mối quan hệ vừa liên kết, vừa cạnh tranh với nhau. Trong các loại hình truyền thông internet, mạng xã hội đã và đang phát triển một cách nhanh chóng, hiệu quả, được nhiều người sử dụng, yêu thích. Vì vậy, mạng xã hội ngày càng quan trọng trong đời sống xã hội hiện tại, ở một góc độ nào đó, mạng xã hội đã có ảnh hưởng tích cực như: Thông tin nhanh, phong phú, đa chiều; cung cấp thông tin bằng chữ viết, hình ảnh, âm thanh và được chia sẻ rộng rãi, tạo nên một lực lượng đưa tin hùng hậu. Mạng xã hội là nguồn cung cấp thông tin cho báo chí, nhiều vấn đề, sự kiện xuất hiện đầu tiên từ mạng xã hội, sau đó mới xuất hiện trên báo chí; thông qua mạng xã hội báo chí có cách tiếp cận thông tin linh hoạt hơn, nắm bắt phản hồi của độc giả để báo chí có sự điều chỉnh phù hợp.

Tuy nhiên ngoài mặt tích cực, mạng xã hội có không ít những ảnh hưởng tiêu cực như: Thông tin trên mạng xã hội mang tính cá nhân, thiếu kiểm chứng, thậm chí với mục đích xuyên tạc, lừa đảo, tung tin giả mạo để lôi kéo sự chú ý, các cơ quan báo chí không kiểm chứng thông tin sẽ dẫn đến sai sự thật, gây tác hại xấu đến dư luận xã hội hoặc ảnh hưởng đến uy tín tờ báo. Báo chí có nguy cơ bị mạng xã hội vượt mặt trong việc cung cấp thông tin đến độc giả, có lúc lấn át báo chí về độ nhanh nhạy, cập nhật thông tin, sự quan tâm của độc giả, đặc biệt là các vấn đề, vụ việc nhạy cảm, phức tạp. Một nguy cơ nữa của mạng xã hội đối với báo chí là báo chí bị sụt giảm lượng người đọc và khả năng tương tác, từ đó giảm đi lượng phát hành, quảng cáo, quảng bá thông tin, xâm lấn tới vai trò của báo chí và làm cho kinh tế báo chí bị ảnh hưởng.

Lãnh đạo tỉnh chụp ảnh lưu niệm với đội ngũ những người làm báo tỉnh Bắc Ninh.                                 Ảnh: Đức Quý

Báo chí Bắc Ninh nằm trong xu thế chung của báo chí cả nước. Từ những vấn đề trên, các cơ quan báo chí Bắc Ninh cần phải khẳng định và đề cao hơn nữa bản chất cốt lõi, nghề nghiệp của mình, thông tin chính xác trung thực. Việc kiểm chứng để có thông tin chính xác, khách quan, trung thực, không chỉ là trách nhiệm xã hội, mà là lẽ sống với người làm báo, của các cơ quan báo chí nói chung và báo chí Bắc Ninh nói riêng. Phát huy vai trò đi đầu của báo chí trong đấu tranh chống suy thoái tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, chống xu hướng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ những người làm báo. Báo chí Bắc Ninh tiếp tục nâng cao chất lượng tuyên truyền, đề cao tính tư tưởng, tính hấp dẫn để mở rộng lượng độc giả, xây dựng đội ngũ nhà báo giỏi nghề, có bản lĩnh chính trị, đạo đức trong sáng và xây dựng tòa soạn làm báo với phương tiện hiện đại, tiếp cận nhanh và đưa tin nhanh các vấn đề, sự kiện. Chủ động phối hợp cung cấp thông tin tích cực trên mạng xã hội và trên môi trường internet, nhằm tạo ra sự cộng hưởng tốt với thông tin trên báo chí, có như vậy mới đáp ứng nhu cầu thông tin hiện nay của độc giả và chủ động dẫn dắt định hướng dư luận xã hội, vì một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.