Quản lý thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ ở Bắc Ninh

Một buổi thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ. Nguồn: TTXVN

Bắc Ninh được coi là một trong những nôi hình thành tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam. Nhiều truyền thuyết về tín ngưỡng thờ mẫu xuất hiện sớm như: truyền thuyết thờ mẫu Man Nương ở vùng Dâu, truyền thuyết mẫu Âu Cơ vùng đất Thuận Thành, truyền thuyết Bà chúa Kho... Những vị thần trong tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ là hiện thân của các nhân vật có thật trong lịch sử, những vị anh hùng dân tộc có công trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước.
Kết quả khảo sát của Trung tâm Bảo tồn di tích và xúc tiến du lịch tỉnh Bắc Ninh,  toàn tỉnh có hơn 700 di tích thờ Mẫu, trong đó có 598 nhà thờ Mẫu trong chùa; 84 ngôi đền, miếu của cộng đồng; 423 am, điện, ban… thờ Mẫu trong các tư gia. Gắn liền với các di tích thờ Mẫu là trên 200 lễ hội với nhiều nghi thức đặc sắc. Tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ có ảnh hưởng sâu sắc tới đời sống tâm linh của nhân dân.
Thực hiện chính sách về tôn giáo tín ngưỡng của Đảng, Nhà nước, các hoạt động thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu của người dân luôn được tạo điều kiện. Các cơ quan chuyên môn triển khai công tác nghiên cứu, kiểm kê đánh giá giá trị di sản văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu; nhiều di tích thờ Mẫu được quan tâm trùng tu tu bổ như: đền Bà chúa Kho, đền Tam Phủ, đền Mẫu Âu Cơ... Tháng 5-2022, lần đầu tiên liên hoan hát văn, chầu văn lần thứ nhất tỉnh Bắc Ninh được tổ chức thu hút trên 300 người tham dự; những người nắm giữ các di sản tín ngưỡng thờ Mẫu được khuyến khích tham gia thực hành trao truyền di sản; có 02 thanh đồng là Trần Thị The và Nguyễn Tuấn Anh được UBND tỉnh Bắc Ninh phong tặng danh hiệu nghệ nhân.
Tuy nhiên, qua thực tế quá trình thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu tỉnh Bắc Ninh còn tồn tại bất cấp; một số hiện tượng thực hành tín ngưỡng không đúng với không gian văn hóa của tín ngưỡng, nhiều buổi hầu đồng sử dụng số lượng vàng mã lớn. Tại một số di tích tổ chức hầu đồng mang tính thương mại hóa; có hiện tượng lợi dụng niềm tin vào tín ngưỡng thờ Mẫu của người dân để tuyên truyền và cổ súy cho những hoạt động gây chia rẽ các thủ nhang hay thực hiện những hành vi trái pháp luật về xem bói, chữa bệnh.
Để việc quản lý tín ngưỡng thờ Mẫu bảo đảm sự tôn nghiêm rất cần cơ quan chức năng quan tâm hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật quy định, hướng dẫn hoạt động quản lý, thực hành di sản văn hóa phi vật thể tín ngưỡng thờ Mẫu tam phủ; tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, hướng dẫn thực hành di sản; ngăn chặn và kiên quyết xử lý vi phạm đối với các hành vi lợi dụng Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu để trục lợi; cố tình thay đổi hình thức diễn xướng.

Nguyễn Văn Luyện
Trung tâm Bảo tồn di tích và Xúc tiến du lịch tỉnh Bắc Ninh